Olentzero
Eguberri inguruan zorionak ematera eta Berri Ona iragartzera etortzen zaien pertsonaia mitikoren bat dute herrialde askok. Ezagunenetakoen artean, Aita Noel, Hiru Errege Magoak eta Santa Claus daude.

Euskadin, Olentzero da abenduaren 24an Eguberria iragartzeko ardura duena. Gabonetako pertsonaia berezi honi Olentzaro, Orentzaro, Onentzaro eta antzeko beste izen batzuekin ere deitu izan diote.

Neguko solztizioa ospatzeko Kristo aurreko tradizio paganoarekin du harremana Olentzerok. Ospakizun horrek suarekin zerikusi handia du. Hasiera batean, Gabon-gauan tximiniako sutara botatzen zuten enborrari deitzen zioten Olentzero. Biharamunean, su horretako errautsak etxebizitzako ate nagusiaren aurrean sakabanatzen zituzten, etxea bera eta bertan bizi ziren guztiak urte berri osoan babesteko.

Euskal mitologiaren arabera, jentilak mendietatik jaitsi ziren Kixmiren etorrera iragartzeko. Kixmi izenak "tximinoa" esan nahi du jentilen hizkuntzan, eta horrela deitzen zioten Kristori. Elementu mitologiko hori eta subilaren eta suaren tradizioa uztartuta, Olentzero pertsonaia jaio zen. Olentzero izeneko subila horrela pertsonifikatu zuten: mendian lanean ari dela, Kristoren jaiotzaren berri izan eta Berri Ona ematera herrira jaitsiko den ikazkina da Olentzero.

Egun, Olentzerok suarekin duen lotura hori pertsonaiaren hiru ezaugarritan ikusten da. Ikazkin moduan irudikatzen dute, pipan erretzen du eta tximiniatik jaitsita etxeetara sartzen da. Sua da hiru elementu horien ardatz nagusia. Zaharra berritzen eta txarra garbitzen du suak.

(https://www.hiru.eus/eu/cultura-vasca/olentzero)

https://youtu.be/0OCfAKEo8CM